نماد شناسی تصویری مار بر کوبه درها در هنر اسلامی

هنوز اهمیت نماد در زندگی بشر ناشناخته است. بیان نمادین از آغازشکل گیری زبان، جهان خود را آفریده است. این جهان بدون نماد قابل تصور نیست زیرا آن ها همه جا وجود دارند. به عبارتی هر جا که تصویری در ارتباط مستقیم با مفهومی قرار گیرد، نماد هم آن جاست. در طول تاریخ معنای برخی از نماد ها تغییر کرده و برخی بدون تغییر ادامه پیدا می کنند. یکی از مهم ترین مراحل شناخت و مطالعه آثار هنری بررسی نمادهای تصویری است که این نوع نمادها به مراتب بیش از نمادهای زبانی در معرض تغییر هستند و این تغییرات تا جایی پیش می رود که گاه تنها جنبه تزیینی آن ها به چشم می آید. به کار گرفتن نماد تصویری مار بر کوبه در، یکی از موضوعات پژوهش نشده در زمینه آثار هنری ایران است. نقش مار بر روی کوبه دلیل معنای خاصی داشته و در زمان ها و ملل مختلف جزء پرکاربردترین نقوش بوده است. مار با عناصر مختلف و اغلب به صورت تلفیقی دیده شده است. با آب، زمین، گیاه، زن، تجدد حیات و جاودانگی، مرگ و زندگی، گنج، ماه و خورشید، باروری و حاصلخیزی زمین و.... در ارتباط است. نقش مار روی کوبه در یک نماد تصویری است که به دو عنصر دیگر "در" و "کوبه" وابسته است. "در" اولین راه ورود یا خروج از بنا است. راهنمای مسیر، اولین مکان برای معرفی بنا و حافظ امنیت بنا است. با سیری در فرهنگ، اسطوره و باور های اعتقادی و اجتماعی و تاریخ هنر می توان به نقش سمبلیک و پر اهمیت در و ورودی در ذهن مردم پی برد. کوبه به جز فرهنگ ایران دربسیاری از دیگر فرهنگ های دنیا نیز دارای اهمیت است و کمتر دری بدون کوبه دیده می-شود. کوبه در تنها به عنوان یک تزیین به شمار نمی رود بلکه آن چنان که دلایل بسیار نشان می دهند، بیش از یک تزیین صرف کاربرد دارد. حتی در مواردی از روی شواهد دیده می شود که کوبه ها کاربرد دق الباب نداشته و به صورت اصلی غیر قابل انکار بر روی درهای اماکن مقدس یا با اهمیت مانند بازار و ...نصب می شده است. در این پژوهش کوشیده شده است از طریق بررسی در آثار هنری در تاریخ تصویری بر اساس اسطوره ها، باورها و آیین های مختلف و به روش ایکونولوژی (نمادشناسی تصویری) به معنای کاربرد نقش مایه ی مار بر کوبه ی در نزدیک شویم.